Маманды таңдаудағы көмек.
Психотерапевт және психолог – маманның тұлғасы.
Қазақстан Республикасында «психотерапевт – дәрігер» және «психолог» әр түрлі мамандықтар. Бірақ бұл мамандықтардың міндеттері бір – тұлғалық мәселені шешуде адамға көмектесу, жан дағдарысынан өтү мен жоғалтылған жан тыныштығын қайтару.
Жеке психологиялық мәселелерді шешу үшін білікті маманды табу аса мәнді. Төменде, Сізге маманды таңдауға көмектесетін ұсыныстар тізімі келтірілген.
1. Біріншіден, Сізге қандай маман қажет?,- екенінде анықталуыңыз керек. Психолог – бұл медициналық білімі жоқ және клиникалық ауруларды емдемейтін маман. Мысалы, бронх демікпесі, гипертониялық ауру және тағы басқалар. Психолог депрессия кезінде антидепрессанттарды немесе қорқыныштар/фобиялар кезінде транквилизаторларды белгілемейді. Психолог қашан да болса дәрілерді белгілемейді. Психолог, психикиканың ерекшеліктерін біле тура, адаммен не болып жатқанын және оның жан бұзылуының себептерін түсінуге көмектеседі. Психолог сіздің өмірлік дағдарысы кезінде Сізді сүйемелдейді.
Психотерапевт –дәрігер де бұны істейді. Бірақ, психотерапевт – дәрігер қосымша дәрі – дәрмектерімен емдей алады. Сіз психологқа немесе психотерапевтке еркін көріне аласыз. Білікті маман сіздің қалпын анықтап, жеке кәсіби құзыретімен, жұмыс өтілімен және кәсіби мамандануымен сәйкестендіріп, Сізбен өзі немесе Сізге одан пайдалы маманға бағыттайды.
2. Екіншіден, неге зейінін аудару қажет? Бұл - маманның білімін мен біліктілігін дәлелдейтін құжаттар. Ең алдымен, дәрігер немесе психологтың дипломы. Дипломнан басқа психотерапевт – дәрігер қоғамдық ұйымдарымен емес, мемлекеттік мүшесімен – қазіргі күнде Қазақстанда бұл Қазақстан Республикасы денсаулық сақтау Министрлігінің медициналық және фармацевтикалық қызметті бақылау Комитетінің Аймақтық (облыстық) Департаментімен берілген дәрігер –психотерапевт куәлігіне ие болуы керек. Сонымен қатар, маманда дипломнан кейінгі білімі немесе біліктілігін жоғарлату туралы куәліктері болуы керек.
Құжаттарды сұрамай, маманда немесе ол жұмыс істейтін медициналық мекемеде аудандық (облыстық) денсаулық сақтау басқармасымен берілген «тіркелген тізіміне сәйкес медициналық қызметпен айналысуға Мемлекеттік лицензиясы» және медициналық және дәрігерлік іс – әрекеттің түрі белгіленген (біздің жағдайда «Психотерапия») лизензияға Қосымшасының барына көз жеткізу жеткілікті. Бұл құжаттар бар болса, барлық жоғары көрсетілген құжаттар дұрыс болуы керек, бұл құжаттарсыз Маман лизензияны ала алмайды.
Есінде сақтаңыз, нағыз маман бұл құжаттарды жасырмайды және оларды алғаш талабымен көрсетеді. Тағы да біліңіз, Сіздің бұл құжаттарды көрсетуге талабыңызда, ештене заңға сыймайтыны немесе ұятты жоқ.
Тағы бір маңызды жағы, бұл – қазіргі күнде Қазақстан Республикасында психологтың іс- әрекеті, «Психологиялық көмек» немесе «Психологиялық кеңес беру» лицензияланбайды. Бұның өзіндік артықшылықтары мен кемшіліктері бар. Артықшылығы бұл - маман дайындауынан және Лицензияны дайындау формальды рәсімдеунен өтүге бос болуы. Кемшілігі бұл – психологтың біліктілігі мен тәжірибелілігі ешкіммен тексерілмейді. Сондықтан, психологты таңдау кезінде қырағыл болу керек. Ең кемінде, маман қызметтерін бұрын пайдаланған адамдардан ақпарат жинау,
Сіз зейін аударатын келесі маңызды жағы, бұл – егер адам «Халықтық емші» лизенцияға ие болса, бұл оның психолог немесе психотерапевт білімі бар екені белгі емес.
Жиі «Халықтық емші» лизенцияға ие адамдар өзін психолог, психотерапевт немесе психоаналитик ретінде көрсетеді. Бұл олай емес. Психолог немесе психотерапевт – рационалды және ғылыми мағлұмат жүйесінде негізделген дүнияуи білім алған маман.
3. Үшінші жақ – бұл маман қай жерде қабылдау жүргізеді. Білікті маман, дұрысында, тұрақты жұмыс орынға ие – кабинет, бөлім, клиника, орталық және т.б. Кабинет маман қабылдау жүргізетін орны тек кеңес беру мен емдеуге арналу керек. Кәсіби маман, ең дұрысы психотерапияға бейімделмеген тұрғын жайды жалға алмайды, мысалы Тұрмыс үйінің, шаштараздың бөлмесі және т.б.
Кейбір клиникаларында бейнебақылау бар, бейнежазу жүргізіледі де, бірақ дыбыс (дауыс, сөйлеу) жазылмайды. Бұл сіздің және маманның қауіпсіздігі үшін керек. Бір жағымен бастаушы конфликттер немесе наразылықтар пайда болған жағдайда, әрқашан объективті ақпарат алуға кемілдігі бар. Жалғыз ғана жағдай – бейнебақылау бар болса, маман Сізді бұл туралы алдын ала ақпараттау керек.
Неге зейін аудару керек? Бұл психолог немесе психотерапевт қызметтерін төлеу шарттары. Медициналық, дәрігерлік және психологиялық іс-әрекетіне лицензиясы бар мекеме, өз қызметтері үшін төлем алуға заңды құқыққа ие болуы керек, яғни лайықты салықтық мүшелерінде тіркелген. Кассалық аппараттардың бары, клиенттерге фискалды чегін беру деген нюанстар, маманның немесе қабылдау жүргізетін мекеменің ресми іс- әрекетінің маңызды көрсеткіштері.
4. Төртінші маңызды жағы – бұл маманның Сізбен алғашқы кездесуде көрінуі және өзін ұстауы.
Маманның сырт келбеті аса маңызды. Кемінде, ұқыпты және сәйкес түрде көрінуі қажет, дәрігер– таза және үтіктелген ақ халат; ал психолог - тым әлеміштелген артықшылықтарсыз әдемі костюм. Ерекше изотериялық костюм киінген адам, психолог және психотерапевт емес, дұрысы этностық рухани немесе діни практиктердің өкілі болуы мүмкін. Психолог немесе психотерапевт ақсүйектер қоғамының костюмдерін жақтайды\ұнатады.
Білікті маманның мінез-құлқы.
Білікті маман клиентпен кездесу кезінде және қабылдау уақытындағы мәселелері мен эмоциялық қалпының ерекшеліктерінен тәуелсіз клиентпен өзін құрметпен және тілектестікпен ұстайды.
Сізбен сәлемдесіп, әңгіме тым құпиялы мінездемеге ие екендігін сендіріп, Сізді зейінді тындайды және сіздің қаралуы жөнінде өз пікірін айтады.
Сізге тез және жеңіл жазылу уәдесін бермейді. Емделу немесе сауығу үрдісі ұзақ мерзімді және қиын болуы мүмкін. Бірақ бұл мүмкін және шынайы екендігіне сендіреді. Сондықтан Сіз түсінуіңіз керек, психологтың немесе психотерапевттің консультациясы Сізден жауапкершілікті және өзімен өз бетінше жұмысының қажеттілігін шешпейді, маман сіздің мәселелерін сіздің қатысуынсыз шешеді деп сеніп қалмаңыз.
Білікті маман өз алдында Сізді сіздің барлық өмірлік мәселелерінен құтқару міндетін қоймайды. Ол Сізді өз мәселелерін өз бетінше жеңуін үйретеді. Білініз, кемел тұлға – бұл «Ешқандай мәселелері жоқ!» адам емес, сондай үзілді – кесілді мәлімдеме психикалық денсаулық сұрақтары бойынша мамандарын аландайды. Кемел тұлға – бұл өз мәселелерін білетін, олардың бар болу фактісін қабылдайтын, оларды өз бетінше немесе өзінің ресурстық қоршаған орта көмегі арқылы әлеуметтік – жарамды тәсілімен уақытында шеше алатын адам.
Егер маман, емделуі жеңіл, тез және мәселелері бар адамның қатысуынсыз өтеді деп уәде берсе, мысалы, «кодтау, сиқырлау немесе фотосурет арқылы дуадан болған сырқатты шешу», бұл уәделер мен қызметтер түрлеріне елең ете қалу мен өз қырағылықты көрсету сылтауы.
Маманымен алғашқы кездесуден кейінгі өз сезінуіне ерекше зейін аударыңыз. Есінде сақтаңыз, алғашқы кездесу сіздің мәселелеріңіздің шешу құралы емес, Сіздің қиын өмірлік кезеңінде кәсіби көмекшіні табу мүмкіндігі. Алғашқы кездесудің жақсы нәтижесі Сіз бұл Маманға қаншалықты сене алу мен оған қаралу қауіпсіздік сезімі.
